کاربرد شاخص کمبود توام (jdi) در تحلیل خشکسالی های حاشیه جنوبی دریای خزر

خشک سالی پدیده ای اقلیمی است که به کندی شروع می شود و طبیعتی پنهان دارد. مدت زمان وقوع آن طولانی است و خسارت های ناشی از آن در بخش های مختلف، مانند کشاورزی و محیط زیست و اقتصاد، به صورت تدریجی ظاهر می شود. پایش و پیش‏بینی خشک سالی‏ها، به ویژه تعیین دقیق زمان شروع و تداوم آن، در مدیریت منابع آبی و برنامه‏ریزی جهت کاهش آثار مخرب خشک سالی اهمیتی ویژه دارد. در این مطالعه، خشک سالی‏های سه استان گلستان، گیلان و مازندران (استان‏های حاشیة دریای خزر) با استفاده از شاخص کمبود توأم (jdi) ارزیابی شد. همچنین عملکرد شاخص jdi با دو شاخص بارش استانداردشده (spi) و spi اصلاح شده () مقایسه شد. بدین منظور، از داده‏های بارش ماهیانة پنج ایستگاه سینوپتیک بابلسر، بندرانزلی، رامسر، گرگان، و رشت، در دورة آماری 1971 تا 2011، برای محاسبة شاخص های مورد بررسی استفاده شد. نتایج نشان داد در سال‏های اخیر تعداد ماه‏های خشک در منطقة مطالعه شده افزایش یافته است؛ طوری که در همة ایستگاه‏ها (به جز بابلسر) درصد ماه‏های خشک به بیش از 50 درصد در دَه سال اخیر (2002ـ 2011) رسیده است. بر اساس محاسبات انجام شده برای شاخص‏های jdi و spi و ، هر چه فاصلة ایستگاه‏ها از دریای خزر بیشتر می‏شود مقدار خشکی‏ها و کمبود بارش نیز افزایش می‏یابد. همچنین، نتایج نشان داد شاخص jdi، علاوه بر توصیف علمی وضعیت کلی خشک سالی، قابلیت مشخص کردن ظهور (آغاز) خشک سالی‏ها و نیز خشک سالی‏های طولانی مدت را دارد و ارزیابی وضعیت خشک سالی را به صورت ماه به ماه میسر می‏سازد.